Van een groene campus tot verkeersluwe winkelstraten: in theorie bieden hubs volop mogelijkheden om de logistiek in de stad te verbeteren. Maar ze opzetten is gemakkelijker gezegd dan gedaan, zo blijkt uit onderzoek van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) en de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. ‘Er spelen veel belangen, en vaak ontbreekt een duidelijke probleemeigenaar,’ stellen onderzoekers Susanne Balm, Koos Johannes en Sander Wilmsen. Zij deelden hun bevindingen tijdens een eindsymposium op 29 januari 2025.
De 9 Straatjes is een van de pilotgebieden uit het onderzoek (beeld: Joyce van Doorn)
Onderzoek naar hubs in 3 gebieden
In het project bestudeerden de onderzoekers in een consortium van 15 partners (potentiële) hubs voor 3 gebieden: De 9 Straatjes en de Knowledge Mile in Amsterdam en Campus Heijendaal in Nijmegen. ‘Voor elk gebied hebben we een groep bedrijven bijeengebracht om te praten met partijen uit de buurt en met ons onderzoekers,’ vertelt Susanne Balm, projectleider en onderzoeker City Logistiek. ‘Dit om te bekijken of ze met een hub gezamenlijk meerwaarde konden creëren voor de buurt.’
Co-creatie leidt niet vanzelf tot actie
Zo’n proces van co-creatie leidt niet vanzelf tot actie in de praktijk wanneer niemand een (kosten)voordeel, verantwoordelijkheid of verplichting voelt bij een bepaalde oplossing, zo blijkt uit het onderzoek. Balm: ‘Het lastige bij het opzetten van hubs is dat in veel gevallen een duidelijke verantwoordelijke partij ontbreekt.’ Op Campus Heijendaal bleek bijvoorbeeld dat een private hub met vrachtfietsen voor de bevoorrading van technische materialen het aantal grote of zware voertuigen in het gebied kon verminderen. Maar het lukte niet om de pilot op te schalen, omdat veel partijen zich afwachtend opstellen.
Ruimtegebrek in De 9 Straatjes
Bij De 9 Straatjes was ruimtegebrek een van de beperkende factoren. Daar biedt de Appeltjesmarkt – de beoogde locatie voor de hub – een tijdelijk onderkomen aan de brandweerkazerne en heeft de gemeente Amsterdam er een locatie voor deelscooters en -(bak)fietsen ingericht. Daarnaast zijn er een parkeergarage, busstation, tankstation, sociaal project en populair café-restaurant. ‘Op papier lijken deze functies elkaar te versterken, maar in de praktijk concurreren ze om ruimte,’ zegt Koos Johannes, onderzoeker Ondernemerschap bij de HvA. De ontwikkeling raakt bovendien verschillende beleidsvelden van de gemeente, wat het besluitvormingsproces ingewikkeld maakt. In het innovatiedistrict Knowledge Mile ontbrak een duidelijk logistiek probleem en dat remde het co-creatieproces.
Tijdens het eindevent presenteerden de onderzoekers hun resultaten
Stadslogistiek overschaduwd
Gebiedsgericht onderzoek doen naar stadslogistiek is niet eenvoudiger dan werken aan een specifieke oplossing (zoals pakketkluizen) of met een sectorgerichte aanpak (zoals food- of bouwlogistiek), zo ervaarde Balm. ‘Binnen een gebied zijn er vaak veel problemen en prioriteiten die de aandacht voor stadslogistiek overschaduwen. Dat maakt het lastig om stakeholders te binden aan een initiatief,’ legt ze uit. ‘En als er juist wel veel problemen met stadslogistiek zijn, zoals drukte en overlast, dan kan het uitblijven van zichtbaar resultaat in de praktijk leiden tot nog meer onvrede over de situatie.’
Magazine met lessen en adviezen
De onderzoekers zetten in hun eindrapportage – uitgebracht in de vorm van een magazine – een aantal lessen en adviezen op een rij voor ondernemers die de uitdaging met hubs willen aangaan. ‘Start-ups die zich nog in de verkenningsfase bevinden doen er goed aan partners te zoeken die continuïteit in termen van omzet bieden,’ zegt Koos Johannes, senior onderzoeker Ondernemerschap bij de HvA. ‘Richt je op gemeentes die al concrete plannen hebben voor hubs. En ga uit van het huidige overheidsbeleid en niet van beleidsplannen die nog onzeker zijn.’
Leren van sociaal ondernemers
Al even belangrijk is een goede begroting van zeker vijf jaar vooruit. ‘Pas op met investeerders die hoge rendementseisen stellen op korte termijn. Uit ons onderzoek blijkt namelijk dat startups iets kunnen leren van sociaal ondernemers; geleidelijke groei lijkt bestendiger dan geforceerde snelle groei,’ benadrukt Johannes.
Daar komt bij dat ondernemers die aandacht besteden aan inbedding van hun activiteiten in de lokale gemeenschap succesvoller lijken dan ondernemers die gaan voor snelle groei. Maarten Hogenstijn, lector Sociaal ondernemerschap bij de HvA, doet inmiddels vervolgonderzoek naar sociaal ondernemerschap en groei in stadslogistiek.
Stakeholders betrekken en juiste moment kiezen
‘Als je stakeholders bij de plannen voor je hub betrekt, is de kans groter dat ze er straks gebruik van gaan maken,’ zegt Sander Wilmsen, als gedragspsycholoog verbonden aan het onderzoek naar buurthubs. Ook belangrijk: kies het juiste moment om je concept te lanceren. ‘Denk aan een verhuizing, de opening van een pand, of de komst van nieuwe regelgeving.’
Waardevolle nieuwe contacten
Balm, Johannes en Wilmsen kijken met gemengde gevoelens terug op het project. ‘Het oorspronkelijke doel om tot kansrijke businessmodellen voor hubs te komen hebben we niet behaald’, zegt Balm. ‘Wel zijn er, naast de lessen en adviezen, waardevolle nieuwe contacten ontstaan; tussen ondernemers onderling, tussen stakeholders in de verschillende gebieden en tussen verschillende schakels in de logistieke keten.’
‘Met het eindmagazine en het -event zetten we de kansen en uitdagingen rond het ontwikkelen van hubs op de agenda bij gemeentes en bedrijfsleven,’ vult Koos Johannes aan. Dat daar interesse in is bleek uit de grote en diverse opkomst tijdens het eindevent.
Vervolgonderzoek
Welke vorm van samenwerking bij het opzetten van een hub in stadslogistiek het beste werkt, is nog onduidelijk. Reden genoeg voor Balm en haar collega’s om de komende twee jaar aan het onderwerp te blijven werken, zowel binnen Nederland als in Europees verband.
Meer weten?
Bekijk de projectpagina over ‘Duurzame buurtlogistiek: kansen voor hubs?’ of neem contact op met projectleider Susanne Balm voor meer informatie.
Dit artikel is eerder gepubliceerd op HVA.nl. Lees het originele artikel hier.